Câu chuyện pháp luật: Giá như

Thứ ba - 25/11/2025 23:16 7 0

Xã Bằng Thành là một xã vùng cao của tỉnh Thái Nguyên. Nơi đây xa trung tâm, giao thông đi lại khó khăn, là nơi sinh sống của đông đảo đồng bào dân tộc thiểu số, vẫn còn nhiều phong tục tập quán lạc hậu, trong đó có việc kết hôn sớm - hay còn gọi là tảo hôn. Mặc dù các cấp chính quyền đã tuyên truyền nhiều lần, nhưng do nhận thức hạn chế và áp lực của tập quán, tình trạng tảo hôn vẫn thỉnh thoảng xảy ra, đặc biệt ở đồng bào dân tộc thiểu số.
Trong một ngôi làng nhỏ tại xã Bằng Thành có chàng thanh niên Vàng Văn Sình, 18 tuổi, vừa mới tốt nghiệp cấp ba, con trai của ông Vàng Văn Páo. Sình là một chàng trai hiền lành, chăm chỉ, nhưng gia đình không được khá giả cho lắm. Bên cạnh nhà Sình là nhà của Giàng Thị Dua, mới 15 tuổi, đang học lớp 9, Dua là con gái út trong một gia đình có bốn anh chị em.
Hai gia đình vốn là hàng xóm nên đã thân thiết từ lâu. Từ nhỏ, Sình và Dua đã chơi chung với nhau, lớn lên thì nảy sinh tình cảm. Dù mới chỉ là những rung động tuổi mới lớn, nhưng trong mắt người lớn trong nhà và cả bản đã thành: “chúng nó hợp nhau lắm rồi, cưới đi là vừa”.
Cuối năm 2022, sau một lần hai bên gia đình ngồi uống rượu trong dịp hội xuân, cha mẹ hai bên đã thống nhất “cho hai đứa nên duyên” - quyết định tổ chức đám cưới cho Sình và Dua. Cha mẹ hai bên bất chấp việc cả Sình và Dua đều chưa đủ tuổi kết hôn, họ vẫn cho rằng “người dân tộc mình xưa nay vẫn thế, lấy sớm để còn có người đỡ đần việc nhà”.
Sình vì thích Dua từ lâu nên khi gia đình hai bên bàn chuyện đám cưới, cậu rất vui. Dua dù còn nhỏ, chưa hiểu hết chuyện hôn nhân, nhưng dưới áp lực của gia đình, cô cũng miễn cưỡng đồng ý. Dua phải nghỉ học giữa chừng để chuẩn bị cho lễ cưới. ÔngDơ - bố cô bé nói rằng:
- Con gái học nhiều làm gì, biết chữ là được rồi, lấy chồng sớm cho ổn định còn đỡ đần bố mẹ.
Tháng 2 năm 2023, đám cưới giữa Vàng Văn Sình (18 tuổi) và Giàng Thị Dua (15 tuổi) đã được tổ chức linh đình theo phong tục của địa phương. Cả bản đều đến dự rất vui vẻ, không ai cảm thấy có gì là “sai”. Sau lễ cưới, Dua chính thức chuyển về nhà chồng sinh sống.
Những ngày đầu, Dua cảm thấy mọi thứ đều rất lạ lẫm, em luôn thấy sợ hãi và mệt mỏi. Cuộc sống phải làm dâu, làm vợ đã quá sức với cô gái mới chỉ 16 tuổi, Dua luôn thấy nhớ bạn bè, thầy cô. Sình mặc dù thương vợ, nhưng do còn trẻ nên cũng không biết cách chia sẻ. Từ đó, cả hai thường xuyên xảy ra cãi vã chỉ vì những chuyện nhỏ nhặt trong cuộc sống.
Cuộc sống cứ trôi qua dần dần, khoảng ba tháng sau, Dua có dấu hiệu mang thai. Việc này khiến cô bé cảm thấy rất sợ hãi, sức khỏe yếu dần, phải nghỉ làm nương để ở nhà. Bà con trong bản xì xào: “Sắp làm mẹ trẻ con rồi, không biết nuôi con nổi không đây?”. Nhà trường, sau khi biết chuyện, đã báo cáo lên Ủy ban nhân dân xã A.
Nhận thấy đây là vụ việc tảo hôn rõ ràng, UBND xã đã phối hợp cùng Công an xã tiến hành xác minh. Kết quả cho thấy: Dua mới 15 tuổi 4 tháng, chưa đủ điều kiện kết hôn theo quy định pháp luật tại khoản 1 Điều 8 Luật Hôn nhân và gia đình. Hai bên gia đình đã tổ chức lễ cưới, tuy chưa đăng ký kết hôn tại cơ quan nhà nước, nhưng cả hai đã chung sống như vợ chồng. Dua hiện nay đang mang thai được hơn 3 tháng.
Căn cứ vào các quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình, cơ quan chức năng xác định đây là hành vi tảo hôn và tổ chức tảo hôn. Theo quy định, hành vi này vi phạm pháp luật và có thể bị xử phạt hành chính, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.
UBND xã đã tiến hành lập biên bản, yêu cầu hai gia đình lên làm việc. Cả hai bên cha mẹ đều ngỡ ngàng khi nghe giải thích rằng con mình đã “vi phạm pháp luật”. Bố của Sình - ông Páo nói:
- Chúng tôi có biết tổ chức đám cưới là phạm luật đâu, trong bản ai cũng cưới sớm vậy thôi mà.
Ông Dơ - bố cô bé Dua cũng nói:
- Đúng thế, chúng tôi không biết là vi phạm pháp luật đâu, mọi người trong bản từ đời cha ông chúng tôi cũng cưới như thế mà. Sao lại vi phạm pháp luật được thế các cán bộ?
Anh Bình, cán bộ tư pháp - hộ tịch xã đã kiên nhẫn giải thích cho hai bên gia đình bằng các quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình rằng:
- Các anh chị ạ, Luật đã quy định rất rõ ràng, nam phải từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên mới được kết hôn. Các anh chị đã tổ chức cưới khi cháu Dua chưa đủ tuổi là tảo hôn, vi phạm pháp luật. Nếu để kéo dài, có thể bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
+ Khoản 1 Điều 8 Luật Hôn nhân và gia đình quy định:
“1. Nam, nữ kết hôn với nhau phải tuân theo các điều kiện sau đây:
a) Nam từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên;
b) Việc kết hôn do nam và nữ tự nguyện quyết định;
c) Không bị mất năng lực hành vi dân sự;
d) Việc kết hôn không thuộc một trong các trường hợp cấm kết hôn theo quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 2 Điều 5 của Luật này.”
+ Khoản 2, khoản 3 Điều 5 Luật Hôn nhân và gia đình cũng quy định
“2. Cấm các hành vi sau đây:
a) Kết hôn giả tạo, ly hôn giả tạo;
b) Tảo hôn, cưỡng ép kết hôn, lừa dối kết hôn, cản trở kết hôn;
c) Người đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người đang có chồng, có vợ;
d) Kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những người có họ trong phạm vi ba đời; giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi; giữa người đã từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi, cha chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, cha dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng;
đ) Yêu sách của cải trong kết hôn;
e) Cưỡng ép ly hôn, lừa dối ly hôn, cản trở ly hôn;
g) Thực hiện sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản vì mục đích thương mại, mang thai hộ vì mục đích thương mại, lựa chọn giới tính thai nhi, sinh sản vô tính;
h) Bạo lực gia đình;
i) Lợi dụng việc thực hiện quyền về hôn nhân và gia đình để mua bán người, bóc lột sức lao động, xâm phạm tình dục hoặc có hành vi khác nhằm mục đích trục lợi.
3. Mọi hành vi vi phạm pháp luật về hôn nhân và gia đình phải được xử lý nghiêm minh, đúng pháp luật.
Cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền yêu cầu Tòa án, cơ quan khác có thẩm quyền áp dụng biện pháp kịp thời ngăn chặn và xử lý người có hành vi vi phạm pháp luật về hôn nhân và gia đình.”
+ Ngoài ra, theo Điều 58 Nghị định 82/2020/NĐ-CP ngày 15/07/2020 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp; hành chính tư pháp; hôn nhân và gia đình; thi hành án dân sự; phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã có nội dung như sau:
“1. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với hành vi tổ chức lấy vợ, lấy chồng cho người chưa đủ tuổi kết hôn.
2. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với hành vi duy trì quan hệ vợ chồng trái pháp luật với người chưa đủ tuổi kết hôn mặc dù đã có bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Toà án.”
+ Trong trường hợp hành vi tổ chức tảo hôn gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính mà còn vi phạm, người vi phạm có thể bị xử lý hình sự theo Điều 183 Bộ luật Hình sự về tội tổ chức tảo hôn:
“Người nào tổ chức việc lấy vợ, lấy chồng cho những người chưa đến tuổi kết hôn, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm.”
Sau khi lập biên bản, Chủ tịch UBND xã đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính theo Điều 58 Nghị định 82/2020/NĐ-CP ngày 15/07/2020 đối với cha mẹ hai bên vì đã tổ chức tảo hôn cho con, cụ thể như sau: Phạt ông Giàng A Dơ, bà Vàng Thị Máy (cha mẹ Dua); ông Vàng Văn Páo, bà Thào Thị Mỷ (cha mẹ Sình) mỗi người 1.500.000 đồng vì hành vi “tổ chức tảo hôn”. Ngoài ra, yêu cầu hai bên chấm dứt việc chung sống như vợ chồng, chờ đến khi đủ tuổi mới được đăng ký kết hôn hợp pháp.
Tuy nhiên, việc “chấm dứt” không phải là dễ, Dua đã mang thai, tình cảm giữa hai người cũng có thật. Chính quyền và Hội Phụ nữ xã phải thường xuyên đến thăm hỏi, động viên, hỗ trợ chăm sóc sức khỏe cho Dua, đồng thời tuyên truyền, phổ biến cho bà con để ngăn chặn các vụ tương tự.
Đến cuối năm 2024, Dua sinh một bé trai, nhưng do sức khỏe yếu và thiếu kiến thức chăm sóc trẻ sơ sinh, đứa bé bị suy dinh dưỡng nặng. Gia đình phải đưa xuống bệnh viện tỉnh điều trị. Đây là hồi chuông cảnh báo mạnh mẽ về hậu quả của việc tảo hôn.
UBND xã sau đó đã đưa vụ việc này vào chuyên đề tuyên truyền pháp luật cho bà con trong toàn xã, coi đây là bài học điển hình. Nhiều bản làng khác khi nghe chuyện của Dua - Sình đã bắt đầu thay đổi suy nghĩ, cho con em tiếp tục học đến khi trưởng thành.
Năm 2025, khi con trai tròn một tuổi, Dua được các cán bộ xã vận động trở lại lớp học bổ túc văn hóa buổi tối. Sình cũng đã trưởng thành hơn, biết lắng nghe hơn, phụ giúp Dua chăm con và hứa sẽ làm lại cuộc sống khi cả hai đủ tuổi kết hôn hợp pháp.
Một buổi chiều, khi đứng ở sân trường nhìn các em học sinh nhỏ nô đùa, Dua khẽ nói với cô giáo:
“Nếu ngày đó em được đi học tiếp, có lẽ mọi chuyện đã khác... Nhưng em muốn con trai em sau này phải được học hành đàng hoàng, không được lặp lại cuộc đời của bố mẹ nó.”
Câu nói ấy khiến nhiều người trong bản lặng đi. Và chính từ đó, phong trào “Nói không với tảo hôn” ở xã bắt đầu lan rộng.

Tác giả bài viết: BBT