Tính Đảng trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật
Lê Thị Minh Hiếu
2025-03-13T06:30:20-04:00
2025-03-13T06:30:20-04:00
https://pbgdplthainguyen.gov.vn/chu-truong-chinh-sach/tinh-dang-trong-luat-ban-hanh-van-ban-quy-pham-phap-luat-538.html
https://pbgdplthainguyen.gov.vn/uploads/tai-lieu-tuyen-truyen/2025_03/dang.jfif
Sở Tư pháp tỉnh Thái Nguyên - Cổng thông tin điện tử Phổ biến giáo dục pháp luật
https://pbgdplthainguyen.gov.vn/uploads/botuphap.png
Ngày 19/02/2025, Quốc hội khoá XV tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 đã thông qua Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/4/2025 (gọi tắt là Luật năm 2025). Việc ban hành Luật nhằm tiếp tục thể chế đầy đủ, kịp thời các chủ trương, đường lối của Đảng, nhất là chủ trương đổi mới tư duy, đổi mới quy trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL), đồng thời, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, minh bạch, khả thi, dễ tiếp cận, hiệu lực và hiệu quả; khơi dậy mọi tiềm năng và nguồn lực, tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước.
Tính Đảng trong chủ trương, định hướng xây dựng Luật…
Về quan điểm chỉ đạo, Luật năm 2025 được ban hành trước hết phải bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng trong công tác xây dựng pháp luật, xác định rõ việc lãnh đạo công tác xây dựng thể chế, hoàn thiện pháp luật là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên của các cấp ủy, tổ chức Đảng. Thể chế hóa kịp thời, đúng, đầy đủ các chủ trương, đường lối của Đảng, đặc biệt là ý kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị, ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội về đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, trong đó đặt ra một số yêu cầu đối với việc xây dựng pháp luật để vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, khơi thông nguồn lực phát triển; bám sát yêu cầu của thực tiễn, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, không đẩy khó khăn cho người dân, doanh nghiệp trong ban hành và tổ chức thi hành pháp luật; dứt khoát từ bỏ tư duy “không quản được thì cấm”; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền với tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, cải cách triệt để thủ tục hành chính. Quy định của luật phải mang tính ổn định, lâu dài, các luật điều chỉnh nội dung về kiến tạo phát triển thì quy định vấn đề khung, nguyên tắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội, còn vấn đề thường xuyên biến động thì giao Chính phủ, bộ, ngành, địa phương quy định.
Chính quan điểm này là kim chỉ nam thông suốt, là chỉ đạo có tính xương sống trong toàn bộ quá trình triển khai Dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, kể cả chủ trương điều chỉnh thời gian trình Quốc hội đối với dự thảo Luật theo Nghị quyết số 65/2025/NQ-UBTVQH15 nhằm đáp ứng yêu cầu của công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế, đặc biệt đối với các lĩnh vực thể chế bị tác động do ảnh hưởng của công cuộc tinh gọn bộ máy và mục tiêu tháo gỡ các điểm nghẽn pháp luật để bứt tốc phát triển kinh tế - xã hội, đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên mới; bám sát kết luận của Bộ Chính trị về định hướng đổi mới quy trình xây dựng VBQPPL và không được làm ảnh hưởng đến chất lượng của dự thảo Luật.
Luật năm 2025 gồm 9 chương, 72 điều (giảm 8 chương, 101 điều so với Luật năm 2015, giảm tương ứng với 53% số chương và 58,4% số điều). Việc giảm số lượng chương, điều so với Luật hiện hành là nhằm thể chế hóa Kết luận số 119-KL/TW của Bộ Chính trị về việc “sửa đổi Luật Ban hành VBQPPL theo hướng chỉ quy định cụ thể trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL của Quốc hội, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội”, “đối với các văn bản dưới luật, luật quy định một số nguyên tắc chung nhằm bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất và giao các chủ thể có thẩm quyền ban hành văn bản quy định trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL thuộc thẩm quyền”. Với tinh thần đó, chỉ tính riêng nội dung quy định về trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, chính quyền địa phương dự kiến giao Chính phủ quy định chi tiết cũng đã giảm 57 điều so với Luật năm 2015.
… đến tính Đảng trong các quy định cụ thể của Luật năm 2025
Một trong những điểm mới của Luật là bổ sung nguyên tắc kiểm soát quyền lực trong xây dựng và thi hành pháp luật. Với mục tiêu thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các chủ trương, đường lối của Đảng về đổi mới tư duy xây dựng pháp luật và nâng cao hiệu quả kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong xây dựng VBQPPL, Luật năm 2025 đã, bổ sung một số nguyên tắc quan trọng: (i) Bảo đảm chủ quyền, an ninh quốc gia, lợi ích quốc gia, dân tộc; kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí; phòng, chống lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ; (ii) xây dựng, ban hành VBQPPL phải tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân; bảo đảm việc thực hiện chủ trương phân quyền, phân cấp; kịp thời giải quyết vấn đề bất cập, phát sinh từ thực tiễn; vấn đề mới, xu hướng mới; yêu cầu quản lý nhà nước và khuyến khích sáng tạo, khơi thông mọi nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Ngoài ra, việc tăng cường kiểm soát quyền lực trong xây dựng và tổ chức thi hành VBQPPL còn được thể hiện tại nội dung cụ thể của một số điều như việc xin ý kiến của cơ quan có thẩm quyền của Đảng đối với việc xây dựng, ban hành VBQPPL trong trường hợp đặc biệt (khoản 1 Điều 52), trách nhiệm xin ý kiến các cơ quan có thẩm quyền của Đảng (Điều 67), trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền trong xây dựng, ban hành và tổ chức thi hành VBQPPL (Điều 68)…
Vấn đề đổi mới việc xây dựng chương trình lập pháp nhiệm kỳ của Quốc hội cũng phản ánh rất rõ vai trò và sự lãnh đạo của Đảng ta. Theo đó Ủy ban Thường vụ Quốc hội chủ trì, phối hợp với Chính phủ, cơ quan, tổ chức xây dựng Định hướng lập pháp nhiệm kỳ của Quốc hội, hoàn thành trước ngày 01 tháng 9 của năm đầu tiên của nhiệm kỳ Quốc hội khoá mới để trình cơ quan có thẩm quyền của Đảng phê duyệt. Việc quy định thời điểm thông qua Định hướng như trên sẽ bảo đảm tính hợp lý, đồng bộ trong việc xây dựng Định hướng với việc tổng kết thực hiện Đề án định hướng của nhiệm kỳ hiện tại và có khoảng thời gian phù hợp để tiếp tục bổ sung, hoàn thiện theo văn kiện Đại hội Đảng khóa mới. Định hướng lập pháp nhiệm kỳ được xây dựng dựa trên các căn cứ như chủ trương, đường lối của Đảng, các định hướng, kết luận của cơ quan có thẩm quyền của Đảng và Nhà nước; kết quả thực hiện Định hướng lập pháp của nhiệm kỳ hiện tại, yêu cầu tiếp tục xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật; vấn đề mới, xu hướng mới cần có pháp luật điều chỉnh; yêu cầu giải quyết vấn đề bất cập, phát sinh từ thực tiễn.
Và các điều kiện để phát huy tính Đảng trong công tác xây dựng pháp luật trong tình hình hiện nay
Đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội trong đó có việc đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác xây dựng pháp luật có ý nghĩa vô cùng quan trọng để tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho sự vận hành của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ ra các định hướng chiến lược đưa đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, trong đó nhấn mạnh “cải tiến phương thức lãnh đạo của Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền, sức chiến đấu của Đảng, bảo đảm Đảng là người cầm lái vĩ đại, đưa dân tộc ta vượt lên đã trở thành vấn đề cấp thiết, vấn đề sống còn”.
Về lý luận và cả thực tiễn, ngay từ gốc rễ ban đầu, Đảng đề ra cương lĩnh, nghị quyết, chỉ thị, kết luận hoạch định chiến lược, chính sách và những mục tiêu, nhiệm vụ xây dựng pháp luật thì đó cũng chính là định hướng mục tiêu, yêu cầu, nội dung của các văn bản quy phạm pháp luật. Luật năm 2025 quy định rất rõ việc xin ý kiến các cơ quan có thẩm quyền của Đảng khi xây dựng pháp luật trong trường hợp đặc biệt cũng như trách nhiệm xin ý kiến của các cơ quan, tổ chức, người được giao thẩm quyền tham mưu xây dựng pháp luật. Đây là sự thể chế hóa rõ nhất chủ trương Đảng cho ý kiến về mặt nguyên tắc, quan điểm, định hướng lớn đối với các văn bản quy phạm pháp luật quan trọng, nhất là Hiến pháp và các đạo luật trình Quốc hội thông qua.
Quá trình xây dựng pháp luật, Đảng ta luôn chú trọng công tác lãnh đạo, chỉ đạo việc lấy ý kiến Nhân dân, đặc biệt đối với những vấn đề pháp luật có tác động sâu rộng trong đời sống chính trị, xã hội; trực tiếp ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của Nhân dân. Như vậy, điều kiện để đảm bảo tính Đảng là rất phổ quát ngay từ những quy trình ban đầu của quá trình xây dựng pháp luật.
Sâu sát hơn nữa, về cơ chế kiểm tra giám sát, Đảng kiểm tra việc thể chế hóa, thực hiện đường lối, chính sách của Đảng thành pháp luật của Nhà nước để đánh giá, phân tích, phát hiện những sai sót, bất hợp lý trong các chính sách để có định hướng khắc phục; đồng thời chỉ rõ chất lượng thể chế hóa trong công tác xây dựng pháp luật.
Vấn đề quan trọng, mấu chốt nhất hiện nay là Đảng ta luôn quan tâm dành nguồn lực chính đáng cho công tác xây dựng pháp luật, xác định đầu tư cho thể chế là đầu tư cho phát triển; trong đó nhấn mạnh về chính sách đào tạo nguồn nhân lực với chủ trương lãnh đạo công tác xây dựng tổ chức và đội ngũ cán bộ cho công tác xây dựng pháp luật. Đặc biệt trong giai đoạn Đảng ta quyết liệt chỉ đạo thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy, tinh lọc đội ngũ cán bộ đảm bảo tiêu chí “vừa hồng, vừa chuyên” thì nguồn nhân lực cho công tác xây dựng pháp luật được Đảng ưu tiên hàng đầu. Và đây là điều kiện hết sức cần thiết, cấp bách, tiên quyết để phát huy tính Đảng trong công tác xây dựng pháp luật. Tinh thần này được chỉ đạo rất rõ trong những yêu cầu, đòi hỏi mà Đảng ta đã đặt ra trong Quy định số 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật.
Bước vào kỷ nguyên mới, thời đại mới, bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng càng trở nên quyết liệt, cần thiết trong vận hành cả hệ thống chính trị nói chung. Hoạt động xây dựng pháp luật không thể nằm ngoài định hướng đó mà còn được coi là nhân tố quyết định thành công của sự nghiệp đổi mới, đưa đất nước phát triển theo đúng định hướng xã hội chủ nghĩa; xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 bước đầu phát huy tinh thần chỉ đạo đó, làm nền móng cho việc phát triển tính Đảng trong xây dựng pháp luật, và rộng hơn, xa hơn nhằm góp phần đẩy nhanh quá trình xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đưa đất nước tiến vào kỷ nguyên mới với những trụ đỡ vững chắc về thể chế./.
Khi được cơ quan có thẩm quyền của Đảng đồng ý và trong trường hợp khẩn cấp theo quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp hoặc xảy ra sự cố, thảm họa theo quy định của pháp luật về phòng thủ dân sự hoặc sự kiện bất khả kháng hoặc các vấn đề cấp bách, quan trọng, cần thiết của đất nước, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong trường hợp đặc biệt.
Cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền trong công tác xây dựng pháp luật có trách nhiệm báo cáo, xin ý kiến cơ quan có thẩm quyền theo quy định của Đảng.
Tác giả bài viết: Lê Thị Minh Hiếu