Sở Tư pháp tỉnh Thái Nguyên - Cổng thông tin điện tử Phổ biến giáo dục pháp luật
Một số vấn đề liên quan đến Dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi)
(Tiếp theo) Sáng ngày 12/02/2025, tại phiên khai mạc Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội khóa XV, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh trình bày trước Quốc hội Tờ trình số 68/TTr-CP ngày 08/02/2025 trình dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi). Nhiệm vụ này được Chính phủ thực hiện theo Nghị quyết số 59/2024/NQ-UBTVQH15 ngày 11/12/2024 và Nghị quyết số 65/2025/UBTVQH15 ngày 15/01/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025Trên cơ sở ý kiến kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Phiên họp lần thứ 42 (ngày 05/02/2025), ý kiến thẩm tra sơ bộ của Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, Chính phủ đã phối hợp với các cơ quan liên quan chỉnh lý, hoàn thiện dự án Luật Ban hành VBQPPL (sửa đổi) và trình Quốc hội tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 vừa qua.Với những yêu cầu cấp thiết về xây dựng và hoàn thiện thể chế, dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) được xây dựng theo trình tự, thủ tục rút gọn. Để rộng đường theo dõi, trao đổi, nghiên cứu đối với dự thảo, Trang Phổ biến giáo dục pháp luật thông tin tới bạn đọc các nội dung trình của Chính phủ dưới góc độ lập pháp đối với nhiệm vụ xây dựng một luật có tác động rất lớn tới việc xây dựng và ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật trong hệ thống pháp luật của nước ta. Xin trân trọng giới thiệu!
Bài 2. Cơ sở pháp lý, thực tiễn và sự cần thiết ban hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi)
Trong nội dung trình Quốc hội, Chính phủ đã nêu rất cụ thể về cơ sở pháp lý và cơ sở thực tiễn làm cơ sở khẳng định rõ hơn sự cần thiết ban hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi).
Về cơ sở pháp lý, một số sở cứ có tính khoa học pháp lý như sau:
- Hiến pháp năm 2013 là văn bản chính trị - pháp lý đặc biệt quan trọng, có giá trị nền tảng để từ đó xây dựng, phát triển, hoàn thiện các đạo luật. Theo đó, các luật về tổ chức bộ máy như Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân, Luật Kiểm toán Nhà nước... đều đồng bộ, nhất quán quy định về thẩm quyền của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc đề xuất, trình ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền VBQPPL.
- Kế hoạch 81/KH-UBTVQH15 ngày 05/11/2021 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội triển khai Kết luận 19-KL/TW và Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, Nghị quyết 110/2023/QH15 ngày 29/11/2023 của Quốc hội về Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV đề ra nhiệm vụ nghiên cứu, rà soát để sửa đổi Luật Ban hành VBQPPL.
- Chính phủ ban hành nhiều nghị quyết, trong đó xác định xây dựng, hoàn thiện thể chế là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu và yêu cầu: (i) nghiên cứu đổi mới và hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật, bảo đảm chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời, khả thi, hiệu quả; bảo đảm gắn kết công tác xây dựng pháp luật với thi hành pháp luật([1]); (ii) việc xây dựng các dự án luật phải bảo đảm nguyên tắc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng; đổi mới tư duy xây dựng pháp luật; nội dung các dự án luật, chính sách phải cụ thể hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng và phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam; xây dựng pháp luật phải xuất phát từ thực tiễn, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm; vấn đề “đã chín, đã rõ” được thực tiễn kiểm nghiệm thì quy phạm hóa thành quy định cụ thể; vấn đề chưa ổn định thì giao Chính phủ quy định để bảo đảm tính linh hoạt; quy định của pháp luật phải ngắn gọn, dễ hiểu, dễ áp dụng; tăng cường phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính; huy động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực trong xây dựng pháp luật([2]).
Về cơ sở thực tiễn, Bộ Tư pháp đã tham mưu cho Chính phủ đánh giá và báo cáo Quốc hội như sau:
Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2016, được sửa đổi bổ sung một số điều vào năm 2020 (gọi chung là Luật năm 2015). Qua gần 10 năm thi hành Luật năm 2015, công tác xây dựng, ban hành VBQPPL đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận trong việc hình thành hệ thống pháp luật tương đối đồng bộ, công khai, minh bạch, dễ tiếp cận, cơ bản điều chỉnh tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội, tạo nền tảng pháp lý, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội và hội nhập quốc tế của đất nước.
Bên cạnh các kết quả nêu trên, còn một số tồn tại, hạn chế trong công tác xây dựng, ban hành VBQPPL như đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhận định tại Thông báo số 108-TB/VPTW: (i) một số chủ trương, định hướng lớn của Đảng chưa được thể chế kịp thời, đầy đủ hoặc đã thể chế nhưng tính khả thi không cao; (ii) chất lượng xây dựng, hoàn thiện pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tính ổn định và khả năng dự báo của một số luật còn chưa cao nên thường xuyên phải sửa đổi; (iii) một số quy định còn mâu thuẫn, chồng chéo, có quy định chưa rõ ràng, rườm rà, cản trở việc thực thi, gây thất thoát, lãng phí các nguồn lực; (iv) chất lượng xây dựng, hoàn thiện pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, chưa tạo được môi trường để thúc đẩy đổi mới sáng tạo; việc ban hành quy định pháp luật điều chỉnh những vấn đề mới còn chậm, chưa tạo khung khổ pháp lý thúc đẩy được động lực tăng trưởng, chưa thích ứng và theo kịp những thay đổi nhanh chóng dưới sự tác động mạnh mẽ của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4; (v) việc phân cấp, phân quyền chưa triệt để, chưa rõ trách nhiệm, việc cắt giảm thủ tục hành chính còn hạn chế; (vi) tổ chức thi hành pháp luật vẫn là khâu yếu, chưa có cơ chế hữu hiệu để nhận diện, phản ứng chính sách kịp thời..., chưa có sự gắn kết giữa xây dựng và tổ chức thi hành VBQPPL.
Các tồn tại, hạn chế nêu trên có nguyên nhân là một số chủ trương, đường lối của Đảng mới được ban hành chưa kịp thể chế hoá và có nguyên nhân từ bất cập của Luật năm 2015 cũng như từ tổ chức thi hành Luật, trong đó, nổi lên 05 vấn đề sau đây:
Thứ nhất, quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL còn nhiều thủ tục, mất nhiều thời gian, chưa linh hoạt, chưa đáp ứng yêu cầu xử lý trường hợp cấp bách, đột xuất. Quy trình chính sách lồng ghép trong quy trình đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh; chính sách chưa được coi trọng đúng mức, còn chung chung, thiếu cụ thể; đánh giá tác động còn chưa thực chất. Còn có nhiều hình thức với nhiều chủ thể có thẩm quyền ban hành VBQPPL.
Thứ hai, chưa đủ cơ chế linh hoạt để Chính phủ chỉ đạo, điều hành phát triển kinh tế - xã hội kiến tạo phát triển, phản ứng chính sách hoặc xử lý những vấn đề phát sinh trong thực tiễn (như tình hình dịch bệnh, thiên tai, biến đổi khí hậu…).
Thứ ba, quy định trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quy trình xây dựng và tổ chức thi hành VBQPPL còn chưa đầy đủ, rõ ràng, nhất là về xem xét, xử lý trách nhiệm đối với những vi phạm về ban hành VBQPPL của các cơ quan, tổ chức, cá nhân. Kỷ luật, kỷ cương trong xây dựng, tổ chức thi hành VBQPPL vẫn còn chưa nghiêm; người đứng đầu một số cơ quan chủ trì soạn thảo chưa quan tâm đầy đủ tới công tác xây dựng VBQPPL.
Thứ tư, các quy định về tổ chức thi hành VBQPPL còn chưa đầy đủ, cụ thể; tản mát, thiếu đồng bộ. Điều kiện bảo đảm cho tổ chức thi hành VBQPPL còn hạn chế. Đội ngũ công chức làm công tác xây dựng pháp luật chưa được quan tâm đúng mức; kinh phí, định mức phân bổ cho công tác này còn thấp, không đủ thực hiện các bước trong quy trình xây dựng VBQPPL; ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong xây dựng và thi hành VBQPPL còn hạn chế.
Với những đánh giá từ cơ sở chính trị (Bài 1) đến cơ sở pháp lý và cơ sở thực tiễn nêu trên, Chính phủ khẳng định việc sửa đổi Luật Ban hành VBQPPL là rất cần thiết và được Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội tán thành, đồng thuận điều chỉnh chương trình xây dựng pháp luật để sớm trình Quốc hội thông qua với những đề xuất mới đột phá nhưng vẫn cần hết sức thận trọng, cân nhắc cặn kẽ mọi vấn đề để đảm bảo quy trình xây dựng pháp luật “nhanh nhưng không vội”, văn bản pháp luật được ban hành kịp thời nhưng phải có độ bền, có “tuổi thọ” hợp lý để ổn định trong thi hành pháp luật./.
Trong nội dung trình Quốc hội, Chính phủ đã nêu rất cụ thể về cơ sở pháp lý và cơ sở thực tiễn làm cơ sở khẳng định rõ hơn sự cần thiết ban hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi).
Về cơ sở pháp lý, một số sở cứ có tính khoa học pháp lý như sau:
- Hiến pháp năm 2013 là văn bản chính trị - pháp lý đặc biệt quan trọng, có giá trị nền tảng để từ đó xây dựng, phát triển, hoàn thiện các đạo luật. Theo đó, các luật về tổ chức bộ máy như Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân, Luật Kiểm toán Nhà nước... đều đồng bộ, nhất quán quy định về thẩm quyền của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc đề xuất, trình ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền VBQPPL.
- Kế hoạch 81/KH-UBTVQH15 ngày 05/11/2021 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội triển khai Kết luận 19-KL/TW và Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, Nghị quyết 110/2023/QH15 ngày 29/11/2023 của Quốc hội về Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV đề ra nhiệm vụ nghiên cứu, rà soát để sửa đổi Luật Ban hành VBQPPL.
- Chính phủ ban hành nhiều nghị quyết, trong đó xác định xây dựng, hoàn thiện thể chế là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu và yêu cầu: (i) nghiên cứu đổi mới và hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật, bảo đảm chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời, khả thi, hiệu quả; bảo đảm gắn kết công tác xây dựng pháp luật với thi hành pháp luật([1]); (ii) việc xây dựng các dự án luật phải bảo đảm nguyên tắc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng; đổi mới tư duy xây dựng pháp luật; nội dung các dự án luật, chính sách phải cụ thể hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng và phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam; xây dựng pháp luật phải xuất phát từ thực tiễn, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm; vấn đề “đã chín, đã rõ” được thực tiễn kiểm nghiệm thì quy phạm hóa thành quy định cụ thể; vấn đề chưa ổn định thì giao Chính phủ quy định để bảo đảm tính linh hoạt; quy định của pháp luật phải ngắn gọn, dễ hiểu, dễ áp dụng; tăng cường phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính; huy động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực trong xây dựng pháp luật([2]).
Về cơ sở thực tiễn, Bộ Tư pháp đã tham mưu cho Chính phủ đánh giá và báo cáo Quốc hội như sau:
Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2016, được sửa đổi bổ sung một số điều vào năm 2020 (gọi chung là Luật năm 2015). Qua gần 10 năm thi hành Luật năm 2015, công tác xây dựng, ban hành VBQPPL đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận trong việc hình thành hệ thống pháp luật tương đối đồng bộ, công khai, minh bạch, dễ tiếp cận, cơ bản điều chỉnh tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội, tạo nền tảng pháp lý, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội và hội nhập quốc tế của đất nước.
Bên cạnh các kết quả nêu trên, còn một số tồn tại, hạn chế trong công tác xây dựng, ban hành VBQPPL như đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhận định tại Thông báo số 108-TB/VPTW: (i) một số chủ trương, định hướng lớn của Đảng chưa được thể chế kịp thời, đầy đủ hoặc đã thể chế nhưng tính khả thi không cao; (ii) chất lượng xây dựng, hoàn thiện pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, tính ổn định và khả năng dự báo của một số luật còn chưa cao nên thường xuyên phải sửa đổi; (iii) một số quy định còn mâu thuẫn, chồng chéo, có quy định chưa rõ ràng, rườm rà, cản trở việc thực thi, gây thất thoát, lãng phí các nguồn lực; (iv) chất lượng xây dựng, hoàn thiện pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, chưa tạo được môi trường để thúc đẩy đổi mới sáng tạo; việc ban hành quy định pháp luật điều chỉnh những vấn đề mới còn chậm, chưa tạo khung khổ pháp lý thúc đẩy được động lực tăng trưởng, chưa thích ứng và theo kịp những thay đổi nhanh chóng dưới sự tác động mạnh mẽ của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4; (v) việc phân cấp, phân quyền chưa triệt để, chưa rõ trách nhiệm, việc cắt giảm thủ tục hành chính còn hạn chế; (vi) tổ chức thi hành pháp luật vẫn là khâu yếu, chưa có cơ chế hữu hiệu để nhận diện, phản ứng chính sách kịp thời..., chưa có sự gắn kết giữa xây dựng và tổ chức thi hành VBQPPL.
Các tồn tại, hạn chế nêu trên có nguyên nhân là một số chủ trương, đường lối của Đảng mới được ban hành chưa kịp thể chế hoá và có nguyên nhân từ bất cập của Luật năm 2015 cũng như từ tổ chức thi hành Luật, trong đó, nổi lên 05 vấn đề sau đây:
Thứ nhất, quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL còn nhiều thủ tục, mất nhiều thời gian, chưa linh hoạt, chưa đáp ứng yêu cầu xử lý trường hợp cấp bách, đột xuất. Quy trình chính sách lồng ghép trong quy trình đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh; chính sách chưa được coi trọng đúng mức, còn chung chung, thiếu cụ thể; đánh giá tác động còn chưa thực chất. Còn có nhiều hình thức với nhiều chủ thể có thẩm quyền ban hành VBQPPL.
Thứ hai, chưa đủ cơ chế linh hoạt để Chính phủ chỉ đạo, điều hành phát triển kinh tế - xã hội kiến tạo phát triển, phản ứng chính sách hoặc xử lý những vấn đề phát sinh trong thực tiễn (như tình hình dịch bệnh, thiên tai, biến đổi khí hậu…).
Thứ ba, quy định trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quy trình xây dựng và tổ chức thi hành VBQPPL còn chưa đầy đủ, rõ ràng, nhất là về xem xét, xử lý trách nhiệm đối với những vi phạm về ban hành VBQPPL của các cơ quan, tổ chức, cá nhân. Kỷ luật, kỷ cương trong xây dựng, tổ chức thi hành VBQPPL vẫn còn chưa nghiêm; người đứng đầu một số cơ quan chủ trì soạn thảo chưa quan tâm đầy đủ tới công tác xây dựng VBQPPL.
Thứ tư, các quy định về tổ chức thi hành VBQPPL còn chưa đầy đủ, cụ thể; tản mát, thiếu đồng bộ. Điều kiện bảo đảm cho tổ chức thi hành VBQPPL còn hạn chế. Đội ngũ công chức làm công tác xây dựng pháp luật chưa được quan tâm đúng mức; kinh phí, định mức phân bổ cho công tác này còn thấp, không đủ thực hiện các bước trong quy trình xây dựng VBQPPL; ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo trong xây dựng và thi hành VBQPPL còn hạn chế.
Với những đánh giá từ cơ sở chính trị (Bài 1) đến cơ sở pháp lý và cơ sở thực tiễn nêu trên, Chính phủ khẳng định việc sửa đổi Luật Ban hành VBQPPL là rất cần thiết và được Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội tán thành, đồng thuận điều chỉnh chương trình xây dựng pháp luật để sớm trình Quốc hội thông qua với những đề xuất mới đột phá nhưng vẫn cần hết sức thận trọng, cân nhắc cặn kẽ mọi vấn đề để đảm bảo quy trình xây dựng pháp luật “nhanh nhưng không vội”, văn bản pháp luật được ban hành kịp thời nhưng phải có độ bền, có “tuổi thọ” hợp lý để ổn định trong thi hành pháp luật./.
([1]) Nghị quyết số 126/NQ-CP ngày 14/8/2023 của Chính phủ về một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật nhằm ngăn ngừa tham nhũng, lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ.
([2]) Nghị quyết số 148/NQ-CP ngày 22/9/2024 của Chính phủ về phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 9/2024
Tác giả bài viết: Lê Thị Minh Hiếu
Ý kiến bạn đọc
Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận
Thông tin nổi bật
-
Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số quy định về xây dựng văn bản quy phạm pháp luật
-
Bộ Xây dựng công bố danh mục thủ tục hành chính mới trong lĩnh vực nhà ở
-
Cập nhật thông tin dữ liệu phổ biến, giáo dục pháp luật tỉnh Thái Nguyên
-
Thủ tục thu hồi, hủy Giấy chứng nhận đã cấp và cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất sau khi thu hồi Giấy chứng nhận đã cấp
-
Đề án “Nâng cao năng lực đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở giai đoạn 2024 - 2030”
Thăm dò ý kiến
Thống kê truy cập
- Đang truy cập155
- Máy chủ tìm kiếm1
- Khách viếng thăm154
- Hôm nay19,207
- Tháng hiện tại339,435
- Tổng lượt truy cập16,356,045
